Hiểu giá trị bản thân

Trong thần thoại Norse, Mjölnir là cây búa của thần sấm Thor. Và tất nhiên, đa số chúng ta đều biết đến chiếc búa này qua những câu chuyện/bộ phim siêu anh hùng của hãng Marvel. Búa Mjölnir là một trong những vũ khí lợi hại nhất trên thế giới, có thể san bằng núi non và điều khiển cả sấm sét. Nhưng điều đáng nói ở đây là cây búa quyền năng không phải vào tay ai cũng sử dụng được nó. Như Thor vẫn thường hay nói, dù trước sự bực tức của những người bạn anh ta, rằng chỉ có những người xứng đáng mới có thể cầm và sử dụng được cây búa này.

Con người ta, thường làm những điều rất điên rồ. Những thứ bất hợp lý mà nhìn lại chả có nghĩa lý gì cả. Về chủ đề này, có cả hàng dài những quyển sách đã được viết về nó, từ việc quyết định chưa tốt cho đến đi ngược lại với phán đoán chuẩn nhất của ta. Tất cả chúng ta đều là những phiên bản ít nhiều bị lỗi, ít ra là có thể nói như vậy.

Một trong những việc điên rồ mà con người ta hay làm là so sánh định lượng bản thân với những kỳ vọng không thực t. Chúng ta theo dõi tiến độ bản thân xem như thế nào rồi dựa trên một kỳ vọng mà chúng ta ôm vào trong tâm trí của mình. Bản chất là, chúng ta đang tự đo lường mức độ giá trị (xứng đáng) của chính mình xung quanh những định mức rất cụ thể.

Ví dụ như, ta tin rằng mình nên lái kiểu dạng xe này. Chúng ta nên có kiểu công việc này. Chúng ta nên chơi chung với những người như thế này. Mỗi người đều có một dãy những ô đánh dấu mà họ tin rằng họ cần hoàn thành tick vào để trở nên xứng đáng. Để mà họ có thể tin rằng họ đã đạt được những gì mà được kỳ vọng từ họ. Vậy thì, việc làm để có cảm giác trở nên xứng đáng này đến từ đâu? Hơn nữa, nó có phải là việc đúng đắn để làm không?

Cảm giác xứng đáng đến từ đâu

Xứng đáng có nghĩa là phẩm chất của việc bản thân mình đã đủ giỏi rồi. Nhưng mà làm sao để ta có thể đánh giá là ta đủ giỏi rồi? Tiếc thay, xu hướng chung của mọi người là thông qua việc so sánh. Chúng ta so sánh bản thân mình với anh chị em, bạn bè và những kẻ thù đáng ghét của ta.

Nào là tôi phải viết một cuốn sách. Tôi phải mở một tiệm kinh doanh riêng tự tôi làm chủ. Tôi phải học lấy bằng Tiến Sĩ. Tôi phải trở nên thu hút. Tôi phải giảm cân... thì mới giỏi, mới trở nên tốt, đẹp, ổn, thu hút được. Tất cả những điều này là những mục tiêu hợp lý để mỗi cá nhân phấn đấu vươn lên, nhưng chúng chưa phải là điều hợp lý khi dùng như là thước đo sự xứng đáng hay giá trị của một con người. Chắc hẳn là không khi mà chúng dựa trên việc so sánh mình với người khác.

Sự xứng đáng đã trở thành một hệ thống đánh giá tự thân phát triển lên mà hầu hết tất cả chúng ta đều dùng, dựa trên một loạt những yếu tố khác nhau. Qua truyền thông và quảng cáo, có cả những ngành công nghiệp được dựng lên dựa trên cảm giác của sự chưa xứng đáng (xứng tầm) này.

Tuy nhiên, rất khó để rũ bỏ đi cảm giác này. Chúng ta luôn có những mức chừng mực để đạt được sự xứng đáng và nó đến từ rất nhiều nơi khác nhau. Thường chúng là những phản chiếu của môi trường xung quanh ta. Gia đình và bạn bè. Văn hóa và cộng đồng. Chúng ta thấy rằng cha chúng ta tin vào sức mạnh tài chính, nên chúng ta tập trung nhiều quá mức vào thành công tài chính. Hoặc là chúng ta thấy bạn ta tin vào việc tạo ra kiến thức là đỉnh cao của thành tựu, nên chúng ta cũng mang theo ý tưởng này thành cái mà chúng ta muốn trong cuộc sống của mình. Những thứ mà chúng ta thấy người khác coi trọng (trân trọng, xem là có giá trị), trở thành những thứ mà bản thân ta cũng trân quý theo đó.

Xét cho cùng, chúng ta có thể để ý thấy những mô típ (pattern, mô thức) này và những hiện thực nằm bên dưới nó hiện diện trong tất cả những gì mà ta quan sát và chúng ta rút ra được ý nghĩa của riêng ta từ những sự kiện/trải nghiệm đó. Chúng ta chặt xẻ (phân mổ, mổ xẻ) những gì ta nhìn thấy thành tập hợp những mục tiêu mà ta có thể dùng dựa vào để định giá trị cho bản thân. Và ta xem đây là những thứ mà ta phải làm để trở nên là người xứng đáng (có giá).

Những khi mà ta không đạt được những mục tiêu này, thì ta lại cảm thấy có lỗi với bản thân và cảm thấy bất lực. Chúng ta cảm thấy tệ cho bản thân và lại mắc kẹt vào trong một vòng tuần hoàn, ở trong vòng tròn đó ta thậm chí không thử để theo đuổi những ước vọng (hoài bão) của ta. Sau cùng thì ta cũng không xứng đáng là cảm giác của nhiều người.

Vấn đề lớn nhất với tất cả những suy nghĩ trên, là chúng ta hiếm khi nhìn vào trong để mà hiểu ra được giá trị của mình. Chúng ta nhìn vào người khác, nhìn ra thế giới bên ngoài, đến những kỳ vọng có ở ngoài kia, để mà tìm kiếm ý nghĩa thật sự cho chính bản thân mình.

Chúng ta thực sự không biết tại sao chúng ta lại muốn những thứ mà ta muốn. Chỉ là đó là điều quan trọng là ta có chúng.

Rất nhiều khi chúng ta cứ nằm ở trên bề nổi của những mục tiêu này, hiểu chúng là gì, nhưng chẳng còn gì xa xôi hơn mức đó. Chúng ta thậm chí không thử hỏi lại rằng chúng có phải thực sự là những thứ tốt để chúng ta có không hay liệu rằng chúng ta có thực sự muốn những thứ đó không. Đơn giản, chúng ta chỉ biết rằng ta thấy xã hội phản ứng thuận chiều với những thứ đó, và vì thế ta cứ bước theo sau.

Chúng ta lại mắc kẹt vào trong "cuộc đua tranh giành bon chen nhau sáng làm tối nghỉ", mắc kẹt trên máy chạy niềm vui sướng, nhưng vấn đề là giá trị của bản thân ta không đến từ những thứ như vậy. Tất cả ý tưởng này đều được dựng lên từ một sự lừa dối. Giá trị của bản thân không phải là một thứ mà bạn phải giành được. Nó có sẵn đã là của bạn rồi.

Sự đáng giá không cần một yêu cầu/điều kiện đi trước nào cả – Brene Brown

Điều mà ta cần làm là định nghĩa lại giá trị của bản thân. Mặc dù sự có giá trị (xứng đáng) là phẩm chất của việc ta đã đủ giỏi, nhưng mà nó lại không nằm trong sự so sánh với bất kỳ ai khác cả. Điều đó không cần sự cạnh tranh (tranh đua), nhưng hơn hết (but rather) là sự chấp nhận bản thân và con người của bạn. Giá trị là sự công nhận là bạn có khả năng đạt được những gì bạn mong ước.

Khi mà bạn nhìn vào những kỳ vọng để nhìn thấy bản thân là có giá trị, bạn cần nhận ra rằng bạn đã có giá trị sẵn rồi. Những mục tiêu thì cũng chỉ là vậy, là những mục tiêu mà thôi. Chúng không làm thay đổi đi con người bạn là ai hay là bạn có thể làm được gì. Việc nhận ra được điều này lại chính là cái sẽ mở khóa ra tất cả những điều còn lại cho bạn (những điều bạn mong ước, những ước vọng của bạn).

Mặt khác, nếu mà giá trị cá nhân của bạn được cột chặt vào những kỳ vọng này, thì rằng bạn đang lạc lối rồi đó. Chính kiểu mối quan hệ nhìn nhận này về bản thân sẽ dọa sự hạnh phúc chạy đi mất và mang đến những khó khăn.

Điều quan trọng nhất bạn cần hiểu là giá trị của bản thân không cần một điều kiện đi trước nào cả. Nó có sẵn đã là của bạn.

Nguồn tham khảo: